Geert Bourgeois liet eerder deze weken optekenen dat onafhankelijkheid een begrip is uit de 18de eeuw. Ik geef hem hierin groot gelijk. Maar laat ons dit dan meteen ook uitbreiden naar het nationalisme. Ook nationalisme is immers een uitvinding van de 18de eeuw die niet langer een functie heeft binnen onze 21ste eeuwse geglobaliseerde samenleving.
De natiestaat van het nationalisme heeft geen antwoorden op de vele uitdagingen van onze maatschappij. De natiestaat kan geen antwoord bieden op de geglobaliseerde sociaaleconomische realiteit, op de internationale misdaad en al zeker niet op de migratiestromen die er meer dan ooit zijn in het dorp dat de wereld is. Dit zijn allemaal uitdagingen die door hun globale karakter enkel op een supranationaal niveau kunnen aangepakt worden. De natiestaat is hiertoe niet langer in staat.
De natiestaat van het nationalisme is al zeker niet langer in staat om antwoorden te bieden op de uitdagingen en kansen die onze multiculturele samenleving ons biedt. Nationalisme deelt mensen immers op in categorieën en zorgt daarmee onvermijdelijk voor segregatie en dus ook uitsluiting. Dit is de kiem van alle conflicten in een samenleving. Door te blijven uitgaan van de groep in plaats van het individu miskent nationalisme bovendien de uniciteit van elk persoon.
Vanwaar dan het succes van het nationalisme, niet alleen bij ons, maar in heel Europa als nationalisme niet langer een functie heeft in de hedendaagse maatschappij? Dit komt omdat nationalisme, zoals het altijd al gedaan heeft, teert op dat ene sentiment dat mensen bij elkaar brengt in groep: angst. Angst voor “de ander”. En in onze globaliserende samenleving waarin mensen meer dan ooit in contact komen met “de ander” is het makkelijker dan ooit om terug te grijpen naar dit sentiment waarop het tribalisme altijd al heeft geteerd.
Terugplooien op de eigen haard en het tikkende klokje erboven is echter niet de oplossing. Laat ons net openheid tonen in plaats van geslotenheid. Het verleden leert ons immers dat het zich afsluiten van de ander altijd nefaste gevolgen heeft; zowel cultureel als sociaaleconomisch. Dit is de enige functie die het nationalisme nog rest in de 21ste geglobaliseerde samenleving: lessen trekken uit dit begrip uit de 18de eeuw.