"Schrapt België de anonimiteit van zaaddonoren, dan dreigen incestueuze relaties ook bij jullie een issue te worden." Aan het woord is Susan Golombok (DM 27/5), een Britse professor die onderzoek verricht naar de problematiek in Engeland waar anonieme donatie verboden is. Zij maant aan tot voorzichtigheid bij de initiatiefnemers in ons parlementair halfrond die onze huidige wetgeving radicaal op zijn kop willen zetten door anonieme donatie volledig te verbieden. Er ligt namelijk een overduidelijke causaliteit tussen de daling van het aantal donoren omwille van de afschaffing van de anonimiteit enerzijds en de toegenomen vlucht naar de 'zwarte internetmarkt' van 'wilde' donoren anderzijds.
Een onvervulde kinderwens kan radeloze wensouders hun toevlucht doen zoeken tot de illegale markt. Bij deze 'wilde' donoren is er echter geen enkele medische controle. Maar vooral is er een totaal gebrek aan een overzicht over de wijdverspreidheid van de donoren. Bijkomende factor in de problematiek is de zogenaamde export van donorzaad uit bijvoorbeeld Denemarken naar de rest van Europa.
Hiertegenover staan de verzuchtingen van donorkinderen die hun donor willen kennen. In de opbouw van hun identiteit kan dit bij sommigen onder hen het ontbrekende puzzelstukje zijn. Hun belangen moeten nadrukkelijk behartigd worden. Maar de extreme keuze om de anonimiteit volledig af te schaffen gaat voorbij aan de onvervulde kinderwens van wensouders. Deze komt dan in het gedrang. Zo creëer je een nieuwe problematiek. Die van de 'wilde' donoren en het risico dat de liefde van je leven je halfbroer blijkt te zijn.
In de formulering van een antwoord moeten we beide problematieken voor ogen houden. Het juiste antwoord is alvast niet het absolute behoud van de anonimiteit. Evenmin is het de afschaffing van de anonimiteit. Wel is het de keuze voor 'the best of both worlds'. Deze enige rechtvaardige oplossing bestaat uit drie pijlers: één centraal orgaan ter bewaring van de donorgegevens, een gegevensuitwisseling op Europees niveau en een unieke dubbele sleutel voor donor en donorkind.
"De enige rechtvaardige oplossing bestaat uit drie pijlers: één centraal orgaan ter bewaring van de donorgegevens, een gegevensuitwisseling op Europees niveau en een unieke dubbele sleutel voor donor en donorkind."
In België kan één en dezelfde donor maximaal zes kinderen verwekken. Dit is een veiligheidsmaatregel om het gevaar op incest in te perken. Een bijkomende noodzakelijke veiligheidsmaatregel is de oprichting van een centraal orgaan ter bewaring van de donorgegevens. Het installeert op nationaal niveau een transparant overzicht op het gebruik van elke donor. Het is een bijkomende garantie dat de 'limiet van zes' niet overschreden kan worden. Bovendien biedt het de centra een centraal instrument om elkaar op de hoogte brengen wanneer er bij een donor genetische defecten aan het licht komen. Door de export van donoren uit andere landen dringt een gelijkaardig overzicht zich bovendien ook op Europees niveau op. Onze minister van volksgezondheid Maggie De Block doet er alvast goed aan dit aan te kaarten bij haar Europese collega's.
Het sluitstuk van een rechtvaardig antwoord ligt hem in de problematiek van de anonieme donatie. Daarbij liggen twee zaken in de weegschaal. Enerzijds zijn er de rechten van de wensouders. Bij een opheffing van de anonimiteit dreigt hun kinderwens onvervuld te blijven. In dat geval loert het gevaar van de 'wilde' donoren om de hoek. Anderzijds zijn er de rechten van de donorkinderen. Zij kennen bij het absolute behoud van de anonimiteit mogelijk een vruchteloze zoektocht naar hun identiteit.
De oplossing is de keuze voor een unieke dubbele sleutel voor de donor en het donorkind. De initiële anonimiteit wordt in dit geval behouden. Maar wanneer zowel de donor als het donorkind beslissen hun unieke sleutel neer te leggen bij het op te richten centraal orgaan ter bewaring van donorgegevens, kan deze anonimiteit wel doorbroken worden. In dat geval kan een ontmoeting plaatsvinden. Door de initiële anonimiteit te behouden, voorkomen we schaarste. Zo bieden we wensouders het vooruitzicht op de vervulling van hun kinderwens. Zo ontnemen we de zwarte internetmarkt zuurstof. Door de mogelijkheid te bieden de anonimiteit te doorbreken, geven we donorkinderen de kans hun donor te leren kennen. Indien dit toch niet mogelijk blijkt, moeten ze bovendien gegarandeerd niet-identificeerbare informatie verkrijgen van de donor. Zo helpen we hen alvast op die manier het laatste puzzelstukje te leggen.
In het debat over anonieme ei- en zaadceldonatie moeten we verschillende rechten en belangen afwegen; diverse gevaren voor ogen houden. De radicale opheffing van de anonimiteit van donoren is daarom een simplistisch antwoord op dit complex vraagstuk. Net als het mordicus vasthouden aan de anonimiteit. Het meest rechtvaardige antwoord is dan ook meer complex. Het is de keuze voor een unieke dubbele sleutel voor de donor en het donorkind. 'The best of two worlds'.