“Kies vrij tussen het liberalisme en de ideologie van de seculiere rechtstaat.” Die raad kreeg ik van Rik Torfs vanochtend bij mijn koffie. In zijn column (DS 04/01) plaatst de rector aan de ene zijde de keuze voor de vrijheid, de mensenrechten en de rechtstaat. Aan de andere zijde de keuze voor de seculiere rechtstaat. Ik verslikte me. En wel om twee redenen.
Hoe verwacht de rector ten eerste dat ik kies tussen twee zaken die onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn? De scheiding van kerk en staat is immers net een historische evolutie geweest met als doel de realisatie van individuele vrijheid en bescherming van onvervreemdbare mensenrechten. De 18de eeuw verlichtingsdenkers braken met de traditie van het goddelijk gezag en de standenmaatschappij en ijverden voor de scheiding van kerk en staat. Enkel een seculiere staat kan immers al haar burgers als gelijkwaardige individuen behandelen. Ongeacht waar ze al dan niet in geloven. De realisatie van vrijheid, mensenrechten en een rechtstaat kan met andere woorden nooit los gezien worden van de omarming van de seculiere rechtstaat. Kiezen tussen één van beide is dan ook een contradictie.
Ten tweede plaatst de rector mij alvast zelf in de groep van de seculieren. Ik zou immers geen rechtgeaard liberaal zijn omwille van mijn eis dat geen enkele zorginstelling, dus ook geen katholieke, euthanasie a priori hoort te weigeren. Want ik kies aldus ‘voor het verbod en tegen de vrijheid’. Dit is een toonvoorbeeld van hoe het principe van vrijheid al te vaak misbruikt wordt. In dit specifieke geval wordt geschermd met de term ‘vrijheid’ om katholieke zorginstellingen het recht toe te kennen al dan niet ervoor te kiezen euthanasie toe te staan binnen hun muren die hen blijkbaar zouden scheiden van de rest van de samenleving. De ironie wil dat men op deze manier deze ‘vrije’ zorginstellingen de mogelijkheid biedt om hun patiënten te beroven van hun vrijheid; van hun individuele keuzevrijheid zelf te beslissen over hun levenseinde.
Dit gebeurt al sinds 1831. Net als de rector roem ik onze liberale grondwet met haar vrijheid van meningsuiting, van godsdienst en van pers. Alleen hebben de katholieken – van zij die de pen destijds vasthielden tot zij die vandaag de broeders van liefde leiden- deze vrijheden te vaak geïnterpreteerd als vrijheden die in de eerste plaats het instituut de kerk moeten beschermen. “De kerk moest losstaan van de Staat om geheel vrij te kunnen zijn”, zoals de rector het zo mooi verwoordt. Alleen horen deze vrijheden in de eerste plaats geen instituten, maar wel de grondwettelijke vrijheden van de burger te beschermen. Dit zowel tegen de willekeur van de staat als andere machtsinstituten in de samenleving.
Net dit gebeurt echter vandaag. De Kerk heeft haar zogenaamde ‘vrijheid’ benut om een zuil uit te bouwen wiens instellingen dominant zijn in ons onderwijs en onze gezondheidszorg. Wanneer deze gesubsidieerde instellingen -die niet losstaan van de Staat, maar ermee verweven zijn- binnen hun muren hun ‘vrije’ levensbeschouwelijke visie opleggen aan het individu, beknotten ze de individuele vrijheid van de burger. Als rechtgeaard liberaal kan ik mij hier onmogelijk bij neerleggen. De individuele vrijheid hoort steeds te prevaleren op de vrijheid van de zuil. Instellingen die verweven zijn met en gesubsidieerd worden door de staat horen de wettelijke mogelijkheden die diezelfde staat haar burgers aanreikt, te bieden. Aan het individu zelf om keuzes te maken, al dan niet gebaseerd op de persoonlijke levensbeschouwelijke overtuiging.
Het principe ‘vrijheid’ wordt vandaag de dag misbruikt door zorginstellingen om hun recht te beschermen hun patiënten van hun keuzevrijheid te beroven. Het bewijst vooral des te meer dat vrijheid het meest wervende en krachtige idee in onze samenleving is. Aan elke rechtgeaarde liberaal om de ware inhoud van het vrijheidsideaal te blijven verdedigen. Beste rector, wees dapper. Kom voor uw mening uit. Kies vrij tussen het paternalisme van de ‘vrije‘ zuil of het liberalisme van het vrije individu.