26 augustus 2022

Als de tanker van het onderwijs vastloopt, moeten we die samen keren

Is er iets vervelender dan uren in de studie zitten? Naar school gaan, maar geen les krijgen? Als dat af en toe gebeurt, neem je dat erbij. Maar als ‘studiezitten’ de regel wordt omdat er te weinig leerkrachten zijn, dan zit het grondig fout. Steeds meer scholen hebben moeite om alle posities ingevuld te krijgen. Met de start van het schooljaar in zicht staan er nog steeds meer dan 3.000 vacatures open bij de VDAB en dat tekort zal alleen nog groter worden. Weken geen wiskunde, zelfstudie in plaats van Franse les, praktijkvakken die worden overgeslagen… Het maakt je machteloos als leerling, bezorgd als ouder, moedeloos als schooldirectie en leerkracht. En het maakt vooral dat we onze kinderen leerkansen ontnemen. Dat is een probleem voor ons allemaal. Want als ons onderwijs achteruit gaat, gaat de hele samenleving achteruit.

Onderwijs van topkwaliteit is de basis voor een welvarende, innovatieve samenleving. Vlaanderen kan haar welvaart alleen behouden en versterken door te investeren in uitstekend opgeleide mensen. Als de tanker van onderwijs vastloopt, moeten we die samen keren. Aan plannen en voorstellen geen gebrek. Iedereen heeft wel een stuk van de oplossing en weet vooral wat een ander moet doen om de ondergang van het onderwijs tegen te gaan. Het komt er nu op aan om al die puzzelstukken samen te leggen. Samenwerken is nu nodig om de kwaliteit van ons onderwijs te garanderen. Dit betekent dat we taboes moeten doorbreken. Iedereen. Want als het over onderwijs gaat, dragen we allemaal, van ouder tot leerkracht, van onderwijsnet tot individuele school, van bedrijfsleven tot vakbond, van meerderheid tot oppositie dezelfde, grote verantwoordelijkheid.

Nieuw schoolpact

Wij stellen daarom voor om een nieuw schoolpact te sluiten, waarbij iedereen samen aan tafel komt en die verantwoordelijkheid neemt. Het is van 1958 geleden dat we het onderwijs in zijn geheel onder de loep hebben genomen. De samenleving is vandaag fundamenteel anders, en dat geldt ook voor de aanleiding om tot dat Schoolpact te komen. Maar de doelstelling is wel gelijkaardig: er is iets grondig mis in het onderwijs en we moeten met ons allen tot een oplossing komen. Als we opnieuw genoeg leerkrachten voor de klas willen, als we opnieuw willen aansluiten bij de wereldtop, als we de toekomstkansen van onze kinderen én samenleving willen veilig stellen, dan moeten we nu aan hetzelfde zeel trekken.

Weg met taboes

We zullen beginnen met onszelf. De politiek moet het spel van meerderheid en oppositie overstijgen. Ook de oppositiepartijen hebben goede voorstellen die kunnen werken, zoals een moderne loopbaan voor leerkrachten bijvoorbeeld. Als de oppositie vervolgens beseft dat niet elk probleem wordt opgelost met meer geld alleen, zijn we al een flinke stap vooruit.

Aan de minister van Onderwijs vragen we om het initiatief te nemen voor dit nieuw schoolpact. Er is in dit land vrijheid van onderwijs en dus ligt niet alles in zijn macht, maar hij kan wel het initiatief nemen om iedereen rond de tafel te brengen.

Als de netten en koepels aan tafel komen, moet dat zijn met de ingesteldheid om samen te werken. Op heel wat plaatsen kunnen het vrije net en het officieel onderwijs de krachten bundelen, zonder dat daarbij het onderwijsproject in het gedrang komt. Het gedeelde project is de leerling. Vertrek dan ook vanuit die leerling in plaats vanuit een levensbeschouwelijke overtuiging. Schoolbesturen zouden in plaats van met elkaar in concurrentie te gaan, en elke school apart als een traditioneel bastion te zien, het mogelijk moeten maken om leerkrachten -zeker in deze tijden van nood- te delen en snel met voltijdse uurroosters aan te stellen.

Leerkrachten hebben het daar soms ook moeilijk mee. Daarom vragen we van hen om het systeem zoals ze dat altijd gekend hebben wat los te laten. Op een andere manier en wat extra lesgeven zou al heel wat problemen oplossen. Als daar tegenover kan staan dat leerkrachten minder administratie en papierwerk moeten doen, dan vaart iedereen daar wel bij. Begin met een jaar papperas-vrij te werken. Beperk je alleen tot wat administratief strikt noodzakelijk is. Misschien moet dat eens duidelijk worden opgelijst? De pedagogische begeleidingsdiensten zouden back to basics moeten: haal minder mensen uit de klas en focus op de basis van kennis zoals de commissie Beter Onderwijs heeft aangetoond.

Ook lerarenopleidingen moeten we anders organiseren, zeker voor wie al een diploma of werkervaring heeft. Sommigen geven heel hun carrière les, anderen kiezen voor onderwijs op bepaalde momenten in hun leven. Een paar jaar lesgeven, ervaring doorgeven op het einde van je loopbaan of deeltijds voor de klas staan… Het is aan de politiek om dit mogelijk en aantrekkelijker te maken. 

Flexibilisering is met andere woorden het codewoord, zonder door te slaan in onmogelijke hectische uurroosters. Het is een blijft belangrijk om een band op te bouwen met leerlingen. Maar een doorgeslagen systeem van vaste benoemingen komt ten nadele leerkrachten. Het dwingt hen in een systeem dat elke mogelijke flexibiliteit ondergraaft. Vakbonden moeten de vaste benoeming durven loslaten. Het is juist door flexibilisering en samenwerking dat leerkrachten een vol uurrooster hebben, niet door een vaste benoeming die voor anderen soms meer onzekerheid dan zekerheid met zich meebrengt.

Leerlingen hebben uiteraard ook zelf een stem in het debat. Zij kunnen meer aan dan we denken en zien vaak nieuwe mogelijkheden. Digitaal bijwerken is beter dan uren in de studie te slijten. Zeker in de laatste graad van het secundair zijn leerlingen klaar om les te krijgen in grotere groepen. Dit zorgt ook voor een goede voorbereiding voor het hoger onderwijs, waarbij grotere groepen de regel zijn. 

Tot slot is er de taak van alle ouders. Bij de vrijheid om een kind te krijgen, hoort ook de verantwoordelijkheid om te zorgen en op te voeden. Opvoeden doe je als ouders, onderwijs is de taak van de school. Daar hoort ook respect voor de autoriteit van de leerkracht bij.

Ongetwijfeld is dit een onvolledige lijst van maatregelen die op korte en lange termijn het verschil moeten maken. Laten we nu vooral snel aan de slag gaan, elk onze eigen positie en voorstellen uitleggen maar ook in vraag stellen, luisteren naar mekaar en vervolgens verantwoordelijkheid nemen. Alleen als we dat allemaal doen, worden we weer top in onderwijs. Daar hebben al onze kinderen recht op.

Jean-Jacques De Gucht en Gwendolyn Rutten

De Standaard 26 augustus 2022

 

Reageer:
  1. Naam*
  2. E-mail*
  3. Bericht*