De discriminatie van Joden is opnieuw in opmars in Europa, waarschuwt Gideon Behar. De Israëlische ambassadeur belast met de strijd tegen antisemitisme vraagt om een kordate aanpak, en wijst ook ons land met de vinger. 'In België en Frankrijk is de Jodenhaat het ergst.'
Heel Europa weet intussen wat de quenelle is. De Franse komiek Dieudonné M'Bala M'Bala maakte van deze omgekeerde nazigroet een rage bij zijn honderdduizenden aanhangers. In Griekenland en Hongarije zitten de neofascistische partijen Gouden Dageraad en Jobbik in het parlement, en in Frankrijk verwachten de opiniepeilers dat het Front National, gesticht door negationist Jean-Marie Le Pen, de grootste partij zal worden bij de Europese verkiezingen in mei. Ambassadeur Gideon Behar heeft helaas geen moeite om voorbeelden op te sommen die Europa dezer dagen met een ongemakkelijke waarheid confronteren: het antisemitisme herleeft.
Behar was afgelopen week in Brussel voor de Internationale herdenkingsdag voor de slachtoffers van de Holocaust, sprak op een conferentie van de Konrad Adenauer Stiftung en was gastspreker bij het Forum Buitenland van de CD&V. 'De Europese politici moeten de omvang en de toename van dit fenomeen goed beseffen. Dit is een bedreiging voor alle Joodse burgers van Europa, en daar moeten dringend maatregelen tegen genomen worden. De zaak-Dieudonné is een goed voorbeeld. Die man brengt ernstige collectieve schade toe aan de herdenking van de Holocaust. Dieudonné heeft er met zijn quenelle voor gezorgd dat de nazigroet opnieuw overal is. Jonge mensen nemen foto's terwijl ze die groet uitvoeren voor het Anne Frank Museum, voor synagogen, voor Holocaustmonumenten. En als ik dan ook nog die openlijk antisemitische partijen zie, vrees ik dat de Jodenhaat opnieuw aanvaardbaar aan het worden is.
Het Europees Agentschap van Fundamentele rechten (FRA) publiceerde eind vorig jaar de resultaten van hun onderzoek naar antisemitisme in de EU. België kwam er bepaald slecht uit. Bijna negentig procent van de Belgische Joden vindt dat de haat tegen hen de laatste jaren toeneemt.
Gideon Behar: Van alle Europese lidstaten had België de ergste resultaten qua antisemitisme, samen met Frankrijk en Hongarije. 64 procent van de Joden in België vreest dat ze binnenkort met verbale intimidatie te maken zullen krijgen wegens hun geloof, en 54 procent vreest het slachtoffer te worden van fysiek geweld. 31 procent van de Joodse mensen zegt dat ze intimidaties hebben meegemaakt het afgelopen jaar. Dat is toch niet normaal? De helft van de Joden in jullie land is bang om aangevallen te worden! Kijk ook naar hoe zwaar men de Joodse instellingen in Europa moet beschermen. De Joodse scholen, de grote synagoge, gemeenschapscentra: je ziet overal security. We zijn daaraan gewend geraakt, maar het is toch niet normaal dat een religieuze groep zo veel bescherming nodig heeft? Ik ben vóór die bescherming, maar ze toont ook aan dat er iets mis is met de gemeenschap.
Aan welke maatregelen denkt u om het tij te keren?
Behar: In mei zat ik in Jeruzalem de internationale conferentie over de strijd tegen antisemitisme voor. Onze belangrijkste aanbeveling was: sluitende wetgeving tegen racisme en antisemitisme, en de correcte toepassing van die wetten. Dat vertel ik in elk Europees land: er moeten geen nieuwe dingen uitgevonden worden. Voer de bestaande wetten uit en bewaak de Europese waarden. Die waarden zijn bereikt na twee vreselijke wereldoorlogen, dat is erg belangrijk.
Een tweede punt is zeker onderwijs. Een goede zaak bij jullie is bijvoorbeeld het voorstel van Vlaams Parlementslid en senator Jean-Jacques De Gucht (Open VLD), die de Holocaust wil opnemen in de eindtermen van het onderwijs. Dat is heel belangrijk, vooral voor migranten die uit het Midden-Oosten en Noord-Afrika komen. De Tweede Wereldoorlog en de Holocaust, dat is de geschiedenis van Europa, jullie fundamenten. De Europese Unie is daaruit ontstaan. Niet alle immigranten die naar de EU komen, hebben die informatie meegekregen. Daar zouden jullie veel meer werk van moeten maken, net als van het aanleren van de Europese waarden.
Ook de moslims in Europa krijgen met toenemende haat en racisme te maken. Ziet u gelijkenissen?
Behar: Nee, dat zijn twee verschillende zaken. Haat tegen migranten geeft wel de extreemrechtse partijen opnieuw wind in de zeilen, en die delen vaak ook het antisemitische gedachtegoed. Maar het is ook zo dat een deel van de antisemitische incidenten veroorzaakt wordt door mensen met roots in Noord- Afrika en het Midden-Oosten. In Frankrijk en België gebeurt dat, maar ook in Oostenrijk en Zweden.
Sommigen verklaren dat door gevoelens van frustratie: moslimjongeren die zelf vaak gediscrimineerd worden, kiezen op hun beurt een zondebok.
Behar: Dat is een psychologische verklaring die wellicht klopt, maar het is niet de enige oorzaak.
Ons Centrum voor Gelijkheid van Kansen en voor Racismebestrijding (CGKR) zegt dat het fenomeen zich vooral online afspeelt. Geweld blijft beperkt tot geïsoleerde gevallen.
Behar: Het internet is inderdaad een belangrijk punt. Blijkbaar kan iedereen vandaag op het internet zeggen wat hij wil. Op Facebook, Instagram, Twitter, zelfs Wikipedia, en niemand houdt ze tegen. Daardoor is het aantal haatmisdaden op het internet dramatisch gestegen, zowel het racisme als het antisemitisme neemt er vreselijke proporties aan. Daarom drukken wij erop dat de wet ook moet gelden voor het internet. Men moet het antisemitisme overal aanpakken.
Zelfs in het Belgische parlement stond een volksvertegenwoordiger - de onafhankelijke Laurent Louis - met neerwaarts gestrekte arm. Verschillende Joodse organisaties vonden de reactie van het parlement te lauw.
Behar: Zag je dat tien jaar geleden, zo'n Laurent Louis met gestrekte arm in het parlement? Het is een van mijn belangrijkste aanbevelingen: reageer meteen als je antisemitische uitspraken hoort. Je mag ze nooit tolereren. Antisemitisme is de lakmoesproef van een samenleving. Wanneer er economische en sociale problemen zijn, krijg je vaak een heropflakkering van het antisemitisme. Het is als een alarmbel, dus reageer. De Europese extremistische partijen maken handig gebruik van de onzekerheid door de economi- sche crisis, de anti-EU-gevoelens, en de angst voor migratie. En er is heel wat tijd verstreken sinds de Tweede Wereldoorlog: mensen beginnen te vergeten. We spreken al over de derde generatie na de Holocaust. Het is onze taak, zowel van regeringen en parlementen als van media, om die herinnering levendig te houden. De situatie in de EU is nog niet zo erg als in de jaren dertig. Nog niet. Maar als de radicale stromingen blijven groeien, zal het moeilijk worden voor alle Europeanen. De opkomst van het fascisme is een serieuze uitdaging voor de Europese democratie.