Een ketting is maar zo sterk als de zwakste schakel. De afgelopen maanden is pijnlijk duidelijk geworden hoe zwak de ketting Europa is, schrijven Open VLD'ers Jean-Jacques De Gucht en Lionel Bajart.
Een ketting is maar zo sterk als de zwakste schakel. De afgelopen maanden is pijnlijk duidelijk geworden hoe zwak de ketting Europa is. Geconfronteerd met een vluchtelingencrisis zonder voorgaande kijken de Europese leiders machteloos toe hoe individuele lidstaten een zootje maken van de eerste stappen richting één Europees asiel- en migratieverhaal.
In plaats van de lidstaten van de unie voor hun verantwoordelijkheid te plaatsen, zoekt Europa het antwoord voor haar eigen falen te maskeren in Turkije. Een land waar de idee van een democratische republiek enkel nog een holle leuze is die verwijst naar een tijd waar Mustafa Kemal Attaturk de eerste stappen richting een seculiere republiek zette. Uit de acties van de Turkse regering kunnen we enkel besluiten dat ze een zeer eng beeld heeft van wat de fundamenten zijn van de staatkundige unie aan hun Europese zijde van de Bosporus. Volgt u even.
'Europese leiders verkopen hun moeder Vrouwe Europa'
Aan de vooravond van de top tussen Europa en Turkije eerder deze week, nationaliseert Ankara de laatste kritische oppositiekrant van het land, Zaman. Met traangas en het waterkanon wordt definitief een eind gemaakt aan de persvrijheid. Het vormt het sluitstuk van een regime van online censuur, de opsluiting van tientallen journalisten en de intimidatie en bedreiging van een veelvoud van hen. Dit alles is mogelijk dankzij illegitieme wetten waar een schijnonafhankelijk rechtsapparaat geen weerwoord tegen heeft. De eis van het Turks Grondwettelijk Hof om een journalist vrij te laten werd door Sultan Recep Tayyip Erdogan overruled. Het is nogmaals een toevoeging aan een lange lijst van mensenrechtenschendingen door een land waar vrouwen en minderheden tweederangsburgers zijn.
Op de top zelf eist premier Ahmet Davutoglu in ruil voor steun bij de asielcrisis die een machteloos Europa niet het hoofd weet te bieden, niet enkel zes miljard, maar ook een stroomversnelling in de toetredingsbesprekingen. Uit de optelsom kan je enkel concluderen dat Turkije Europa in de eerste plaats als een economisch project ziet. Het land wil meegenieten van de eengemaakte markt. Deel uitmaken van de melkkoe. Niet minder, zeker niet meer. Je kan het hen zelfs niet kwalijk nemen.
En dan spreken we nog niet over de recente ontwikkelingen waarbij de Europese leiders hun eigen moeder - Vrouwe Europa - verkopen in ruil voor hulp bij de vluchtelingenstroom. Het probleem situeert zich al veel vroeger: bij de onderhandelingen voor de toetreding zelf.
Wanneer een land wil toetreden tot de Europese Unie, worden de toetredingsgesprekken opgedeeld in verschillende hoofdstukken. Deze handelen van vrij verkeer over energie tot mensenrechten. Wat blijkt nu? Alle hoofdstukken die tot dusver geopend zijn, gaan over het economische luik.
Het Oude Continent geeft op deze manier zelf alvast ondubbelzinnig aan wat zijn prioriteiten zijn. Europa is echter veel meer dan een vrijhandelszone die welvaart creëert. De Europese Unie is enkel kunnen ontstaan dankzij een historische intellectuele, culturele en politieke evolutie die uitgemond is in een rotsvast geloof in de liberale democratie. Een staatsmodel dat aan elk individu onvervreemdbare rechten en vrijheden toekent. Dat is de basisvoorwaarde geweest voor het ontstaan van de Europese Unie. De eengemaakte markt is - hoewel een prachtig en intussen onmisbaar project - met andere woorden slechts een nakomeling van Vrouwe Europa.
'Te makkelijk wordt onze liberale democratie als verworven beschouwd'
Dit besef is vandaag weg. Te makkelijk wordt onze liberale democratie als verworven beschouwd. Wanneer we deze niet uitdragen en verdedigen, mogen we ook niet van anderen verwachten dat zij onze principes zullen overnemen. Daarom een duidelijke boodschap aan onze Europese leiders: probeer uw eigen falen niet te maskeren door een akkoord te sluiten over asiel en migratie, waarbij de idee van mensenrechten centraal zou moeten staan staan, met een land waar meer en meer duidelijk wordt dat de grondwaarden waar Europa voor staat met de voeten worden getreden.
Enkel als het Turkse autocratische Schrikbewind ervoor kiest te vervellen tot een liberale democratie naar Europese normen, waarbij het respecteren van de mensenrechten centraal staat, kan nog overwogen worden om verdere gesprekken te voeren over een eventuele toetreding.
Enkel deze houding kan de journalisten, vrouwen en minderheden ten goede komen... en de asielzoekers waar machteloos Europa geen oplossing voor had. Vandaag staan we daar echter verder vanaf dan ooit.