Vandaag, 10 december, is het dag van de mensenrechten. Dit jaar luidt de slogan ‘365’. De VN wenst met deze campagne te benadrukken dat de strijd voor de universele mensenrechten een gevecht is dat elke dag moet gevoerd worden. Voor iedereen. Dat betekent dus ook voor de atheïsten. Het jaarlijks onderzoek van de Internationale Humanistische en Ethische Unie toont immers aan dat ongelovigen wereldwijd met discriminatie geconfronteerd worden en dat hun rechten onder druk staan. Ook in landen als Denemarken, Italië en Duitsland. Nochtans alle drie lidstaten van onze Europese Unie; een Unie die de universele mensenrechten hoog in het vaandel pretendeert te dragen. Hoog tijd dat we in Europa orde op zaken stellen indien we willen dat landen van buiten de EU ons mensenrechtenbeleid geloofwaardig nemen.
Het jaarlijks verslag van de Internationale Humanistische en Ethische Unie (IHEU) leest als een horrorverhaal voor iedereen die gelooft in het humanitaire ideaal van gelijke rechten en vrijheden voor iedereen. Ongeacht de levensbeschouwing. Wereldwijd staan volgens het rapport namelijk de rechten van atheïsten op de helling. In niet minder dan dertien landen, met daarbij usual suspects als Iran of Somalië, riskeren ongelovigen de doodstraf. Al te vaak richten politieke en/of militaire leiders hun aanvallen op een vrijzinnig doelwit. Dit is allesbehalve een gratuite kritiek op welke religie dan ook. Integendeel is het een afkeuring van theocratische machtswellustelingen als Kony of al-Baghdadi die ten koste van de geloofsgroepen die zij pretenderen te vertegenwoordigen de hogere macht van een schepper misbruiken om universele mensenrechten met de voeten te treden. Vele moslims, christenen en joden zullen het hier ongetwijfeld met me eens zijn. Stigmatisering en discriminatie is hierdoor hun deel.
Het rapport toont aan dat we ook 66 jaar nadat weduwe Eleanor Roosevelt haar schouders onder de universele verklaring van de rechten van de mens zette, niet toe zijn aan een viering van de dag van de mensenrechten. Wel aan een herinnering dat artikel twee, dat de vrijheid van religie garandeert en discriminatie op basis van religie afkeurt, nog steeds veelal een dode letter is. Maar wat schijnt vergeten te worden, is dat dit artikel ook vrijdenkers hoort te beschermen. Al te vaak wordt de religieuze diversiteit gepredikt alsof godsdienstvrijheid een recht is, voorbehouden voor zij die geloven in Jahwe of Allah en leven naar het voorbeeld van Jezus of Mohammed. De IHEU vraagt dan ook terecht aandacht voor de schijnbaar vergeten groep van atheïsten. Niet de religieuze diversiteit hoort de leidraad te zijn, wel de levensbeschouwelijke diversiteit. Het zal een hart onder de riem zijn van Kacem El Ghazzali, vertegenwoordiger van de IHEU, en in 2012 nog op de vlucht uit zijn thuisland Marokko voor zijn openlijk atheïstische opvattingen.
In deze strijd van de IHEU tegen de discriminatie van atheïsten, hoort Europa een natuurlijke bondgenoot te zijn. De EU benadrukt immers steeds opnieuw op de barricades te staan wanneer mensenrechten veronachtzaamd worden. Binnen haar grenzen, maar ook daarbuiten. Het is een ambitie waar we fier op mogen zijn. Mensenrechten zijn immers universeel en reiken dus verder dan de grenzen van de Oeral, Middellandse Zee of Atlantische oceaan. Maar net daar knelt het schoentje. Volgens hetzelfde rapport van de IHEU blijkt dat ook Europese lidstaten zoals Italië, Denemarken en Duitsland zich bezondigen aan discriminatie van ongelovigen. Wil Europa haar mensenrechtenbeleid blijven uitdragen op een geloofwaardige manier, zal het dan ook eerst orde op zaken moeten stellen in het eigen huishouden.
België kan hierin een belangrijke rol vervullen. Wij waren, samen met vier andere landen, de beste leerling van de klas. Het geeft ons de morele legitimiteit en plicht om bij Europa aan te dringen om zowel in haar binnen- als buitenlandbeleid het levenswerk van Eleanor Roosevelt als leidraad te nemen. 365 dagen lang. Totdat alle gelovigen en atheïsten zonder discriminatie samenleven. Pas dan verwordt tien december van een dag van herinnering tot een dag van viering.