De aap komt altijd uit de mouw. Vaak helemaal op het einde. In zijn opiniestuk (DS, 24/10/2014) over de besparingen bij het operahuis De Munt komt Jean-Pierre Rondas finaal met een opmerkelijk advies voor intendant Peter de Caluwe op de proppen: “houd uw gedachten voor uzelf”. De insinuatie dat het uitoefenen van de vrijheid van meningsuiting wel eens als een boemerang kan terugkeren, is af te keuren. Aan de argumentatie waarvan Rondas zich bedient zit ook een geurtje.
De essentie van een democratie is dat je het meningsverschil, inherent aanwezig in elke samenleving, vreedzaam organiseert. Om dit gesmeerd te doen verlopen is het natuurlijk essentieel dat je je mening mag uiten. Waar en wanneer je maar wil, zonder angst voor repercussies. Natuurlijk zijn er enkele evidente spelregels, zoals het respect voor de gelijkwaardigheid van iedere persoon, of het niet aanzetten tot haat.
Jean-Pierre Rondas laat deze fundamentele sokkel van onze democratische samenleving nogal vlotjes links liggen, vind ik. Volgens hem moet de Caluwe zwijgen. Hij moet zwijgen “ten voordele van zijn eigen huis.” Hij moet zwijgen omdat hij “een te groot activisme voor zijn rol vertoont.” En vooral, hij moet zwijgen zélfs al heeft hij het bij het foute eind als hij beweert dat net spréken De Munt draconische besparingen op de hals heeft gehaald. Want dat zou toch maar eens het geval moeten zijn. Of zoiets.
Als het dreigend aanmanen tot zwijgzaamheid dé manier is om een debat te beslechten, dan ziet het er op termijn niet echt fraai uit voor de debatcultuur. Dat wordt pas opera met beeld noch klank.
Een ode aan het Belgisch surrealisme?
De logica die Rondas voor zijn kar spant om de Caluwe het spreekwoordelijke en paternalistische vingertje op de getuite lippen voor te houden is, zoals al even aangehaald, bijzonder flexibel. Surrealistisch. En intellectueel niet altijd even eerlijk. Volgt u even mee.
Stap 1: geef de opponent gelijk. Gooi hem of haar, zoals het in de opera betaamt, een paar bloemetjes toe. Dat doet Rondas zonder verpinken. Want, zo stelt hij, de Caluwe heeft gewoonweg gelijk als hij de lineaire besparingen bij De Munt aanklaagt. En hij doet dat nog onderbouwd en passioneel ook!
Stap 2: maak een zijsprongetje. Bijvoorbeeld door het debat communautair te kleuren. In casu: al die cultuurinstellingen hangen in de touwen omdat ze jarenlang tussen de vlieren van een vermolmd en slecht georganiseerd federaal huis zijn gesukkeld. Pure anomalieën zijn het! Wat dat voor de rest met de hele zaak te maken heeft, daar moeten we een boek van de Gravensteengroep voor lezen. Mooie product placement, dat wel.
Stap 3: maak een heuse bokkesprong, door eigenlijk te stellen dat het de Franstalige pers en de brave intendant zélf zijn die de hele kwestie in het communautaire denkkader hebben gesleurd. Communautair én nog ideologisch ook, want de besparingen zijn volgens de Caluwe niet meer of niet minder dan payback time voor een kritische opstelling.
Stap 4: omdat de besparingen waarvan sprake is lineair, en dus ‘blind’ zijn doorgevoerd, is de hypothese van de Caluwe fout. Terwijl hij eigenlijk even voorheen nog gelijk had. Maar eigenlijk toch vooral moet zwijgen, want je weet maar nooit waar dat enthousiaste ‘activisme’ toe leidt.
Kan u nog volgen?
Eén ding bevalt me geenszins: dat hier de schijn wordt gecreëerd als zou je mening uiten wel eens kwalijke gevolgen kunnen hebben. Dat druist in tegen de complete erfenis, de ware kern van onze humanistische democratie. Je gebruikt niet zomaar iemands uitspraken tegen zichzelf om de fundamentele vrijheden van diens persoon in te perken.
Dat de vrijheid van meningsuiting nochtans fundamenteel is voor een goede werking van de democratie, mag duidelijk zijn. Zowel op het Vlaamse als op het federale niveau moet in tal van sectoren worden bespaard en vooral hervormd. Dat geeft uiteraard aanleiding tot meningsverschillen, tot debat. En dat is een goede zaak. Het komt de kwaliteit van de uiteindelijke hervormingen vaak ten goede, omdat je het draagvlak vergroot.
We hebben gezien waar het toe leidt als men – zoals bij het sociaal overleg – die noodzakelijke dialoog niet wil aangaan. Maar als Rondas poneert dat je eigenlijk de dialoog niet mág aangaan, dan pas ik. Maar ach, ook met gebarentaal kan je grootse omwentelingen in gang zetten, zoals Fenella dat deed. Want de gedachten zijn vrij.