Zondag zal er voor het eerst een islamitische eredienst te zien zijn op de VRT. Dit naar aanleiding van de geboorte van de profeet Mohammed. Jaarlijks worden er 40 erediensten uitgezonden van de erkende godsdiensten zoals de rooms-katholieke, de orthodoxe, de protestants-evangelische en de Israëlitische eredienst. Dat hieraan twee islamitische erediensten worden toegevoegd, lijkt op het eerste zicht een goede zaak. De overheid en dus de openbare omroep hoort immers levensbeschouwelijk neutraal te zijn.
Alleen kan je jezelf de vraag stellen in welke mate een vrij podium bieden aan een eredienst een neutraal gegeven is. Het is immers vooral een monoloog van imam, priester en rabbijn tot de eigen religieuze achterban. Het staat haaks op de wens die de afgelopen jaren met de regelmaat van de klok steeds weer geuit is: ga de interlevensbeschouwelijke dialoog aan. Onze diverse samenleving heeft er meer dan ooit nood aan. Het is een steeds wederkerende aanbeveling in elke commissie die zich bezig hield met of zelfs is opgericht omwille van radicalisme en haar voedingsbodem.
Ook de VRT kan hierin een sleutelrol opnemen. Naar aanleiding van de nieuwe beheersovereenkomst 2016-2020 van de VRT is dat verlangen ook opgenomen in een resolutie door het Vlaams halfrond: “de VRT heeft, ter vervanging van de programma’s door de levensbeschouwelijke derden, op een inclusieve en actief pluralistische wijze aandacht voor de verschillende levensbeschouwingen. Dit gebeurt door de levensbeschouwelijke verenigingen te betrekken en van hun expertise gebruik te maken.” Het is een voornemen dat vervolgens dan ook is opgenomen in die nieuwe beheersovereenkomst van de VRT.
Tot dusver het voornemen. Eerder dan echt in te zetten op een inclusieve en pluralistische benadering van religie, wordt het aantal microfoons en camera’s simpelweg uitgebreid. De financiële middelen waarschijnlijk ook. Nochtans is de laatste jaren een andere weg ingeslagen. In 2002 werden de politieke en in 2007 de sociaaleconomische derden afgeschaft. In 2015 volgden onder minister Gatz logischerwijs de levensbeschouwelijke derden. Terecht. Media, en dus ook de openbare omroep, horen geen spreekbuis te zijn van belangengroepen binnen de samenleving. Integendeel horen zij op een kritische wijze maatschappelijke fenomenen te omkaderen en te duiden. De integrale uitzending van een eredienst past hier zeker anno 2017 niet langer in.
“Het is een historisch opgebouwde dienstverlening” is tot slot een vaak gehoord argument. Akkoord. Ik heb hier zelfs begrip voor. Maar dat brengt ons terug naar de plicht van de openbare omroep om neutraal te zijn. Ofwel definiëren we neutraal dan als het evenredig toekennen van schermtijd van de belastingbetaler aan het gewicht van elke belangengroep in de samenleving. In dat geval kan ik mij alvast nog andere stemmen in de samenleving inbeelden die hun recht zullen claimen op zendtijd. In dat geval heeft de islamitische gemeenschap trouwens recht op zendtijd op vrijdagavond in plaats van op zondagochtend. Ofwel definiëren we neutraal zoals het hoort binnen de context van een moderne publieke omroep: voorzien van de nodige kritische duiding alle belanghebbende stemmen rond een maatschappelijk thema aan bod laten komen.
De slotsom is dat de VRT verbindend en inclusief hoort te zijn met oog voor de diversiteit in de samenleving. Levensbeschouwing hoort dan inderdaad aan bod te komen. Maar dan wel op een kritische manier en via de dialoog in plaats van hen elke vanop hun eiland te laten prediken. Wat had ik zondagochtend graag een programma gezien waarin historici en imams hun licht laten schijnen over het leven van Mohammed.